İMANIN ŞUBELERİNDEN: HAYÂ

Hayâ, edeb, mahcûbiyet, utanmak, ar ve namus, insanın çirkin şeylerden sıkılması ve bunları terk etmesidir. Hayâ, insanlarda fıtrîdir, yaratılıştandır. Hayalı insanın kalbi, hoş olmayan bir şey meydana geldiğinde ızdırap duyar, eseri yüzünde görünür.

Hayâ imandandır. Hayâ, Allah korkusuyla günah işlemekten utanıp sıkılmaktır.

Hayâ, dünyâ ve âhiretin bütün hayırlarını toplayıcıdır. Îmânın şirazesidir. Zira hayâ sâhibi kimsenin işlediği ve işlemeyi terk ettiği şeyler dîne uygundur. Peygamber Efendimiz (s.a.v.):

• “Hayâ, ancak hayır getirir.” ve “Hayâ dînin tamâmıdır.” buyurmuştur.
• “Allâhü Teâlâ’dan hakkı ile hayâ etmek:

Başını Allâh’dan başkasına secde etmekten ve başındaki ağız, göz ve kulağı haramlardan koruman, 

Karnını ve karnındakileri, ırzını, namusunu haram işlemekten koruman ve ölümü hatırlamandır. Kim ahîreti istiyorsa dünyanın aldatıcı zînetini terk eder. Kim bunları yaparsa Allâhü Teâlâ’dan hakkı ile haya etmiş olur.

• “Muhakkak bu ümmetten ilk kaldırılacak şey hayâ ve emânete riayettir. Sizler Allâh’dan bu iki şeyi isteyiniz."
• “Hayâ îmandandır, îman ise cennettedir.

Kötü ve çirkin söz cefâdır, cefâ ise cehennemdedir.”

Süleyman Dârânî (rh.) şöyle demiştir: Kul, Rabb’inden hayâ ederse, Allâhü Teâlâ onun ayıplarını örtüp insanlardan gizler, hatâlarını affeder, kıyâmet günü hesâbını kolay eyler.

BEYİT:

Küçükler gerçi suç etmek hatâdır.

Ulular afv-i cürm etmek atâdır.                    (Behiştî)

(Küçüklerin suç işlemesi gerçi hatadır, büyüklerin suçu affetmesi ise ihsandır.)