HZ. LOKMAN HEKİMİN NASİHATLERİ

Lokman Hekim ismini duymayanımız ve adını defalarca anmayanımız yoktur. Böylesine âşina olduğumuz Lokman Hekim kimdir, niçin belleğimizde bu derece yer etmiştir?

Bu sorunun cevabını bilmemizde fayda mülâhaza ettiğim için bu meseleyi konu edindim. Evet, kimdir Lokman Hekim?

Lokman Hekim, Hz. Eyyub Aleyhisselâm’ın kızkardeşinin veya teyzesinin oğlu Azer soyundan gelen Baura oğlu bilge bir zattır. Kur’ân-ı Kerîm’in 31’inci sûresinde bu zattan bahsedilmiş olup adı da bu sureye isim olarak verilmiştir. Lokman sûresinde Allah tarafından Hz. Lokman’a hikmet verildiği beyan edildikten sonra, oğluna verdiği nasihatları/öğütleri sıralanmıştır.

Hz. Lokman’a verildiği bildirilen “hikmet”, söz, hüküm ve kararda isâbet etmek anlamına gelir. Demek ki, “hikmet”te hem ilim ve hem de uygulamada mükemmellik/isabet söz konusudur.

Lokman Hekim, halk arasında hastalarına şifa dağıtan ünlü bir halk doktoru olarak bu ad ile dillere destan olmuştur. Oysa o, hayatın her alanına giren, her konuda halkın hizmetine koşan, problemlere isabetli çözümler bulan, ihlâslı öğütlerde bulunan, yaptıklarını insanlardan bir karşılık beklemeden yapan bir övülmüş kişidir. Kur’ân âyetleriyle hayırlı yadedildiğine göre, “hikmet”inin şükür vesilesi olduğu anlaşılmaktadır.

Lokman Hekim’in nasıl bir şahsiyete sahip olduğunu ve hayatına yön veren prensiplerin neler olduğunu Kur’ân-ı Kerîm’de zikredilen ve bizzat kendi oğluna verdiği nasihatlerden/öğütlerden anlıyoruz.

Şimdi Hz. Lokman Hekim’in oğluna nasihatlarını ve vecizelerinden bir bölümünü zikredelim:

“Yavrum!
• Allah’a ortak koşma. Çünkü Allah’a ortak koşmak, büyük bir zulümdür.” (Lokman sûresi, âyet: 13)
• “Yaptığın şey bir hardal tanesi ağırlığı kadar olsa, bir kayanın içinde veya göklerde ya da yerin içinde gizlenmiş bulunsa da, Allah mutlaka onu meydana çıkarır. Şüphesiz ki, Allah, her şeyin inceliğini, gizli tarafını bilir; her şeyden haberdardır.
• Namazını dosdoğru kıl.
• İyiliği emret, kötülüğe mâni ol.
• Başına gelene sabret. Çünkü bunlar üzerinde titizlikle durulması gereken şeylerdir.
• İnsanlardan ilgini kesme.
• Böbürlenerek yürüme. Allah, büyüklük taslayanları ve övünenleri sevmez.
• Yürüyüşünde tabii ol.
• Sesini kıs. Bilesin ki, seslerin en çirkini eşeklerin sesidir.” (Lokman sûresi, âyet: 16-19)
Lokman Hekim’in bu ve bunlara benzer dilden dile dolaşan hikmetli sözleri/vecizeleri, ahlâkî öğütleri ve tıbbi tavsiyeleri günümüzde hâlâ insanların önünü aydınlatmaktadır. Lokman Hekim der ki:
• Yeryüzü halkı arasında âlim, maden içindeki altın gibidir.
• Sırrını gizleyen muradına erer.
• Tecrübenin çokluğu, aklı geliştirir ve olgunlaştırır.
• Fesatlık, malın çoğunu yok eder.
• Tembel, uykusu çok, Allah’tan uzaklaşmış ve fakirliğe mirasçı olan kimsedir.
• Evden evvel komşu, yoldan önce de arkadaş edin.
• Öfkenin evveli delilik, sonu pişmanlıktır.
• Edebî olmayan şahıs, ruhu olmayan ceset gibidir.
• Kişi hangi şeyi ziyade severse onu çok zikreder.
• Tevazu şerefi artırır.
• Amelsiz âlim yağmursuz bulut gibidir.
• Cömert olmayan zengin meyvasız ağaç gibidir.
• Sabırsız fakir, yağsız kandil gibidir.
• Hayasız kadın tuzsuz yemek gibidir.
• Beş huy bize ahmağın kim olduğunu bildirir:
1- Sebepsiz yere öfkelenen,
2- Faydasız söz söyleyen,
3- Herkese güvenen,
4- Lüzumsuz sorular soran,
5- Dostunu düşmanından ayıramaz olan.

Lokman Hekim’in hikmetlerinden de bir ikisini aktaralım. Anlatırlar ki:
• Lokman Hekim’e sormuşlar:
“- İnsanların en kötüsü hangisidir.”
Lokman Hekim: “-İnsanların kendisini görmesine aldırış etmeyerek, kötülük yapmaya devam edendir” diye cevap vermiş.

• Lokman Hekim’e: “- Hastaya ne yedirelim?” demişler. O da: “- Acı söz yedirmeyin de ne yedirirseniz yedirin...” cevabını vermiş.